هاوارەبەرە و میرزا

• کتێب : هاوارەبەرە و میرزا
• نووسەر: فەتاح ئەمیری

هاوارەبەرە و میرزا ڕۆمانێکە لە دوو جڵددا. کتێبی یەکەم هاوارەبەرە و کتێبی دووهەم میرزا .

قارەمانی سەرەکی هاوارەبەرە “یارە” شوانێکی لاوە و قارەمانی سەرەکی کتێبی دووهەم “میرزا”.

بەڵام یارە و میرزا لەهەر دوو کتێبدا ئامادەیی چالاکیان هەیە و ژیانیان تێکدەهاڵێ.

زۆر کارەکتەری تر لە ڕۆمانەکەدا یار و هاوکاری ئەم دوویەن. دوو کارەکتەری ژن، “خەزاڵ” خۆشەویستی یارە و “یای‌ناز” خۆشەویستی میرزا وێنەی ئەبەدی ئەوینن.
لە هەڵوەدایی و بێکەسی گونددا ژیان بۆ یارە مێهرەبانە لە کاتێکدا زۆر ڕەعییەت و خزمەتکار و شوان و سەپانی ناو ڕۆمانەکە تووشی زوڵم و دەستدرێژی و کوشتنی ئاغا و چەتە دەبن.

یارە لەگەڵ میرزا ئاشنا دەبێ. میرزا کوڕە دەوڵەمەندێکی شار کە لە دەوڵەت قاچاغە.
“هاوارەبەرە” مێلۆدییەکی شمشاڵە بۆ کاتی خەتەر و ئاگادارکردنی ئەوانیتر لە خەتەر و هەروەها هاوار‌بردن.

ئەم شمشاڵ و هاوارە لە نیوەشەودا بە هانای یارەوە دێن.

“هاوارەبەرەو و میرزا لە ڕاستیدا بەهانەن، بەهانە بۆ ‌ئەوەی نووسەر زمان و فۆلکلۆری کورد زیندوو کاتەوە و یا زیندوویان ڕاگرێ. نەک هەر ئەوەش بەڵکوو قووڵی و دەوڵەمەندی زمانی کوردی نیشان بدا.

هەزاران وشە ڕووبارێکی گەش و ڕوون وەڕێ دەخەن.

هەزاران وشە دیکشنییرێکی دەوڵەمەند دروست دەکەن.

سەدان وێژە و مەتەڵ و مێتافۆر و بەیت دێنە ناودەق و نێواندەقییەکی دەوڵەمەند دروست دەکەن.

ئەم ڕۆمانە دەبێ وەک دەرس لە وانەی زمانناسی و فۆلکلۆردا بکوترێتەوە.

هاوارەبەرە و میرزا پێمان دەڵێن کە زمانی کوردی کەوشەنێکی بەرفراوانە و کایەی زمانی ئەدەبی و فەلسەفی بە هاسانی مومکینە، ئەگەر نووسەر زمانی کوردی بزانێ.
هاوارەبەرە و میزا تەنیا بەهانەن کە بە ئەو منداڵانەی‌ شار و زانکۆ کە پێیانوایە زمانی گوند زمانی ئەدەبیات نییە، بڵێی و بسەلمێنێ کە زمانی گوند و زمانی فولکلۆری کوردی چەندە چەندە دەوڵەمەندە و دەبێ هەموو قوژبنی گوند و دێیان بگەڕێین و ئەو زمانە بپارێزین.
نموونە:
“مەسەلەیە دەڵێن بەفر‌ ناردی خوازبێنی ئاڵەکۆکێ. ئاڵەکۆک کوتی بە بەفری بڵێن سەبرێکم لێ بگرێ با یاڵ و بژم بێنمەوە. بەدەورەی خۆمدا بێم جا ئەو دەمی چۆنی بوێ وا دەکەم.

هێستا ئاڵەکۆک یاڵ و بژی نەهێنابۆوە بای وەعدە هەڵی کرد. بەفر ناردییە لای ئاڵەکۆک و کوتی پێی بڵێن
ئاڵەکۆکەی پرچنە
چۆرچۆرەم کەوتە بنە
چ بکەم لەو ماڵ و ژنە”

ڕەوایەت و گێڕانەوە و ڕوانگەی جێندێری بۆ کاتێکی دیکە، بەڵام تەنیا بڵێم کە ڕۆمانەکە لەو شوێنانەی بە ناخی ئینساندا شۆڕ دەبێتەوە زۆر شاعیرانە و نەرمە، وەک کاتی مەرگی کارەکتەرەکان، یا ڕەنگدانەوەی خۆشەویستی و ئەوین لە دەقدا.